Bạn đã bao giờ tự hỏi về những công trình kiến trúc cổ xưa làm từ gạch nung giữa lòng miền Trung Việt Nam chưa? Đó chính là kiến trúc Tháp Chàm, những tuyệt tác nghệ thuật, đền thờ và tâm linh còn sót lại từ vương quốc Champa một thời thịnh vượng.
Bài viết dưới đây tổng hợp hình ảnh kiến trúc Tháp Chàm và đặc điểm nổi bật nhất của các cụm tháp tiêu biểu, phục vụ cho công tác bảo tồn, nghiên cứu, quảng bá du lịch văn hóa, cũng như nuôi dưỡng niềm tự hào về di sản văn hóa của người Chăm.
Chiêm ngưỡng những kiến trúc tháp Chàm đỉnh cao
Kiến trúc Tháp Chàm là loại hình kiến trúc tôn giáo tiêu biểu, gắn liền với tín ngưỡng của người Chăm, chịu ảnh hưởng sâu sắc từ Ấn Độ giáo. Mỗi cụm tháp Chăm là nơi thờ cúng thần linh hoặc tưởng niệm các vị vua, đồng thời thể hiện quyền lực và sự hưng thịnh của vương triều.
Bình Thuận kiến trúc tháp Chàm
Tại Bình Thuận, nổi bật là tháp Po Sah Inu tọa lạc ở Phan Thiết có cấu trúc nhỏ gọn nhưng giữ được vẻ uy nghi. Ngoài ra, nhiều phế tích còn sót lại trong khu vực cũng cung cấp dữ liệu quý cho các dự án trùng tu và nghiên cứu.
Giá trị của Po Sah Inu thể hiện ở kết cấu bền vững, các bức phù điêu mang hình tượng Hindu được điêu khắc trực tiếp trên thân tháp bằng kỹ thuật xưa. Không gian quanh tháp là nơi thường xuyên diễn ra lễ hội dân gian của dân tộc Chăm địa phương.
Kiến trúc tháp Chàm Hoa Lai
Tháp Hoa Lai tại Ninh Thuận đại diện cho phong cách kiến trúc Chăm cổ điển, hình thành từ thế kỷ 8-9. Các tháp có hình khối vuông vức, ít trang trí rườm rà, tập trung vào các đường nét thanh thoát, các vòm cửa hình mũi giáo, và phù điêu Garuda, Apsara.
Cụm tháp Hoa Lai gồm ba ngôi tháp đứng độc lập nhưng hài hòa trong tổng thể không gian thể hiện tư duy kiến trúc gắn bó chặt chẽ với tôn giáo, thiên nhiên và cộng đồng cư dân bản địa. Việc này giả định và tiền đề về sự gắn kết.
Kiến trúc tháp Chàm Thánh Địa Mỹ Sơn
Thánh địa Mỹ Sơn, Quảng Nam – được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới là cụm đền tháp Chăm đồ sộ, từng là trung tâm tôn giáo và chính trị của vương quốc Champa.
Từ thế kỷ 4 đến thế kỷ 13, nơi đây quy tụ hàng chục đền tháp lớn nhỏ, chia thành nhiều nhóm với phong cách kiến trúc riêng. Điểm nhấn tại Mỹ Sơn là kỹ thuật gạch nung không vữa, kết hợp với chạm khắc trực tiếp các hình tượng Shiva, thần linh, động vật huyền thoại.
Dù nhiều tháp đã trở thành phế tích do thời gian và chiến tranh, giá trị lịch sử và kiến trúc của quần thể vẫn nguyên vẹn trong mắt các chuyên gia bảo tồn và người yêu di sản.
Tháp Bánh kiến trúc tháp Chàm
Tháp Bánh Ít tại Bình Định gồm bốn công trình chính nằm trên một ngọn đồi, tiêu biểu cho kiến trúc Tháp Chàm phong cách Bình Định. Được xây dựng vào khoảng thế kỷ 11-13, tháp có nhiều tầng, mái cong, cửa vòm lớn và chi tiết điêu khắc phong phú.
Cụm tháp Bánh Ít thể hiện bước chuyển mình của kiến trúc Chăm về mặt bố cục không gian, đồng thời phản ánh sự giao thoa với kiến trúc Khmer. Đây là một trong những điểm đến nổi bật trong các tour du lịch văn hóa tại miền Trung.
Bình Định kiến trúc tháp Chàm
Ngoài Tháp Bánh Ít, Bình Định còn có Tháp Đôi, Tháp Dương Long, Tháp Cánh Tiên, mỗi công trình đều mang đặc trưng phong cách Bình Định: sử dụng đá nhiều hơn, hình khối đơn giản, ít chi tiết thừa, nhưng vẫn thể hiện được nghệ thuật Chăm.
Đây là địa bàn nghiên cứu quan trọng đối với các chuyên gia trùng tu, khi nhiều tháp đã xuống cấp, nhưng vẫn lưu giữ các mẫu vật liệu gạch, cột đá, mặt tháp nguyên bản.
Lời kết
Kiến trúc Tháp Chàm là một kho tàng văn hóa, kiến trúc mang đậm dấu ấn của văn hóa Chăm, là minh chứng sống động cho một nền văn minh cổ đại từng phát triển rực rỡ dọc dải đất miền Trung. Qua từng viên gạch nung, từng phù điêu thần thoại, ta thấy được khát vọng vươn tới thần linh, khả năng sáng tạo và sự bền bỉ của con người trong dòng chảy lịch sử.